sugeng rawuh


widget

Minggu, 08 Januari 2017

GEGURITAN LAN ANALISIS STRUKTUR-STRUKTURE



GEGURITAN LAN ANALISIS STRUKTURE

Geguritan iku iketaning basa kang awujud syair. Mula ana kang ngarani syair Jawa. Tembung geguritan asale saka tembung Gurita, tembung Gurita owah-owahan saka tembung Gerita. Tembung Gerita linggane Gita, tegese tembang utawa syair. Geguritan Jawa sakawit tinemu ing lagu-lagu dolanan, saiki mujudake wohing kasusastran puisi kang maneka warna wujuding dhapukane ( Subalidinata, 1994: 45 )..
Kapirid saka wujud lan isine, geguritan iku bisa kaperang dadi loro, yaiku geguritan gagrag lawas utawa geguritan tradhisional lan geguritan gagrag anyar utawa geguritan  modheren.
Geguritan gagrag lawas ( geguritan tradhisional )
Geguritan gagrag lawas yaiku geguritan kang panulise kaiket dening aturan-aturan kaya dene cacahe wanda saben sagatra meh padha, cacahe larik saben sapada padha utawa meh padha, persajakan/rima utawa tibaning swara ing pungkasaning larik padha utawa meh padha, lan diwiwiti kanthi tembung sun geguritan utawa sun anggurit. Paugerane geguritan lawas  :
          Cacahing batra/larik/baris saben sapada ora ajeg, nanging sathithike ana patang gatra.
          Cacahing wanda/suku kata saben gatrane ajeg, adat saben ana wolung wanda.
          Dhong-dhinge swara ing saben pungkasaning gatra nganggo purwakanthi guru swara (kaya syair ing kasusastran Indonesia).
          Lumrahe dipurwakani/diwiwiti nganggo tembung Sun Gegurit utawa Sun Anggurit.
          Geguritan gagrag lawas lumrahe isine piwulang: upamane bab tatakrama.

Geguritan gagrag anyar utawa geguritan modheren
Geguritan gagrag anyar utawa geguritan modheren iku wujude wis beda karo geguritan gagrag lawas. Geguritan gagrag anyar katon luwih mardika, wis ora kaiket paugeran kaya paugerane geguritan gagras lawas. Jalaran geguritan iki wujude memper karo puisi bebas ing kasusastran Indonesia, mula geguritan gagrag anyar ana kang ngarani puisi bebas.
Ananging owah-owahan saka geguritan gagrag lawas tumekaning gagrag anyar iku dumadi kanthi proses. Pangripta kang miwiti nulis geguritan gagrag anyar iku R. Intoyo kanthi irah-irahan Dayaning Sastra. Mula yen dititi kanthi premati geguritan gagrag anyar utawa geguritan modheren nduweni titikan/ ciri :
          Basane kalebu basa endah, tegese dudu basa padinan.
          Tetembungane pilihan, tegese ora mung waton nggunakake tembung.
          Sajak pungkasan mardika/bebas.
Geguritan ing jaman saiki kang ditengenake yaiku tembung kang mentes lan endah. Kaendahane geguritan gumantung marang: (1) pilihan tembung (diksi); (2) lelewaning basa (majas); (3) digunakake ing saben dina. Geguritan migunakake basa kang ringkes nanging sugih teges. Tembung kang digunakake yaiku tembung kias (entar) kang akeh penafsirane. Bab kang kasebut mau diarani struktur geguritan kang kaperang dadi loro, yaiku :

1) Struktur Fisik
a)         Pamilihe tembung (diksi). Pamilihing tembung uga diarani diksi. Tembung-tembung kang ana sajroning geguritan biasane nduweni teges konotatif, asipat polisemi, lan nduweni teges rowa (abstrak). Pamilihing tembung kang trep bisa ngasilake imajinasi kang manjila.
b)        Lelewaning basa (Majas) yaiku tembung kang digunakake penyair kanggo nyaritakake sawijing bab kanthi cara mbandhingake karo barang utawa tembung liyane.
c)         Purwakanthi (Rima/ritma) yaiku mbaleni swara (vocal), mbaleni tembung, kelompok tembung (frasa) utawa mbaleni ukara. Rima utawa sajak utawa persamaan bunyi kanggo nyiptakake kaendahan lan kekuatan sawijining geguritan.
d)        Tipografi yaiku larik-larik utawa gatraning geguritan kang tinulis mawa pada utawa bait. Bab kuwi kang mbedakake antaraning geguritan lan gancaran.
2) Struktur Batin.
Struktur batin ing geguritan kaperang dadi papat, yaiku :
a)         Bakuning gagasan/ tema (sense); tegese punjeraning bab kang ndadekake geguritan kuwi dumadi. Utawa gagasan pokok kang dikarepake panulis/penyair. Tuladha tema: sosial, moral, politik, agama, individu, lan sapiturute.
b)        Pangrasane penyair/; yaiku Tembung-tembung kang dianggo ana sajroning geguritan nduweni teges lan nduweni fungsi kanggo manjilmakake rasa-pangrasa. Rasa-pangrasa kuwi nduwe sipat rowa lan kompleks. Sing kalebu rasa-pangrasa kayadene: simpati, empati, antipati sedhih, susah, seneng, kangen, gumun, lan sapiturute.
c)         Nada utawa sikap penyair marang “pembaca”; Tegese patrap (sikap) sing digunakake ana sajroning geguritan. Tuladha: ngguroni, nuturi, ngenyek, muji, nyemoni, utawa patrap liyane.
d)        Amanat/ pesen; tegese bab kang pengen diwedharake penyair/panulis marang pamaos. Amanat kuwi ora tinulis kanthi terang trawaca ananging sinandhi ana pangrakiting tembung-tembung.
e)         Suasana; tegese kahanane batin/jiwa pamaos sawise maca geguritan. Dadi, geguritan nduweni tujuan kanggo mbangun suasana batin pamaos geguritan.
Contoh Geguritan lan Analisise

Ature Simbah

Carang-carang kanga king
Amarga tanpa tumuruning tirta amerta
Nalika tiba ing titi wanci ketiga ngerak iki
Jun-jun kang sumendhe wis asat kawit wingi-wingi
Sambat tangis anggegirisi sumebar
Ing salumahe bawana
Jebul bener ature simbah wingi
Aja kok ganti rambute bumi kanthi wesi kang njangkar bumi
Banjur saiki coba delengen
Ijo royone gunung kidul omah kae
Kaganti dening jangkar-jangkar
Kang ndadekake bumi mranggas kaya dina iki

Analisis

a. Struktur Fisik
          Tipografi
Geguritan ‘ature simbah’ disajikan dengan bentuk tipografi rata kiri, tidak ada bentuk perbait. Baris pertama sampai akhir disusun secara teratur tanpa jarak satu spasi. Di sini pengarang member aksen-aksen pada baris-baris tertentu, yaitu dengan membuat baris tersebut lebih panjang dari baris lainnya. Bari situ terletak pada baris ke 4, 8, dan 12. Terlihat sistematis sekali pengarang dalam menyusun tiap baris.
          Diksi
Diksi adalah pemilihan kata yang digunakan pengarang dalam geguritan. Dalam geguritan ‘ature simbah’ tidak terlalu banyak diksi yang digunakan. Pada geguritan ini makna dari setiap kata sudah jelas. Hanya ada beberapa diksi yang digunakan yaitu :
    Aking : kata ’aking’ ini menggantikan kata ‘garing’ yang berarti kering.
    Tirta : merupakan nama lain (dasanama) dari air
    Ketiga ngerak : maksudnya musim kemarau yang sangat panjang
    Bawana : merupakan nama lain (dasanama) dari bumi atau tanah
    Jangkar-jangkar : maksudnya ranting-ranting pohon yang sudah kering
          Imaji yaitu kata atau susunan kata-kata yang dapat mengungkapkan pengalaman indrawi, seperti penglihatan, pendengaran, dan perasaan. Imaji dapat dibagi menjadi tiga, yaitu imaji suara (auditif), imaji penglihatan (visual), dan imaji raba atau sentuh (imaji taktil). Imaji dapat mengakibatkan pembaca seakan-akan melihat, medengar, dan merasakan seperti apa yang dialami penyair.
Dalam geguritan ini penyair menggunakan imaji suara, hal ini ditunjukkan pada kalimat “ sambat tangis anggegirisi sumebar”
          Kata konkret
Kata konkret yaitu kata yang dapat ditangkap dengan indera yang memungkinkan munculnya imaji. Kata-kata ini berhubungan dengan kiasan atau lambang. Kata-kata seperti aking, ketiga, asat menjelaskan bahwa pada puisi itu dibuatsedang mengalami musim kemarau yang sangat panjang.
          Gaya bahasa
Gaya bahasa yaitu penggunaan bahasa yang dapat menghidupkan/meningkatkan efek dan menimbulkan konotasi tertentu. Gaya bahasa disebut juga majas. Ada beberapa majas dalam geguritan ‘ ature simbah’, yaitu :
Majas personifikasi pada :
– tumuruning tirta amerta
– Jun-jun kang sumendhe
– Salumahe bawana
Majas metafora pada :
– aja kok ganti rambute bumi kanthi wesi kang njangkar bumi
– Pencitraan berhubungan dengan alat indera manusia

Dalam puisi ini terdapat pencitraan pendengaran yaitu pada kalimat ‘ sambat tangis anggegirisi sumebar’. Selain itu juga ada pencitraan penglihatan pada kalimat “ carang-carang kang king”,”ijo royone gunung kidul omah kae”.
b.  Struktur Batin
          Tema         : geguritan ‘ature simbah’ memiliki tema sosial, yang mengungkapkan tentang pesan dan nasihat dari simbah (nenek) mengenai musim kemarau panjang yang tengah melanda desa.
          Rasa          : rasa yang diungkapkan oleh penyair adalah rasa prihatin terhadap kekeringan yang terjadi dimana-mana akibat musim kemarau yang terlalu panjang. Banyak terjadi kekeringan dimana-mana.
          Nada         : geguritan ini disampaikan dengan nada mengajak untuk bekerja sama dengan pembaca untuk memecahkan masalah kekeringan.

          Amanat     : melalui geguritan ini penyair ingin menyampaikan bahwa semua perkataan orang tua itu baik, dan tentunya apa yang dikatakan orang tua itulah yang paling benar. Meskipun kebenarannya tidak secara langsung terbukti, tapi suatu saat pasti kita menyadari kebenaran tersebut. Dalam geguritan ‘ature simbah’ pengarang baru menyadari kebenaran kata-kata neneknya ketika suatu kejadian sudah dirasakan efeknya. Seperti kejadian kekeringan akibat musim kemarau. Karena perusakan bumi yang dilakukan manusia secara terus-menerus menyebabkan pergantian musim tak terkendali. Mungkin pada jaman dulu penyair pernah dinasihati/ diingatkan oleh neneknya agar menjaga keseimbanagn bumi ini. Dan kini efek itu tengah dirasakan penyair.

Contoh Liyane.
Kanggo Kanca

Biyen, tanganmu genggem tanganku
Biyen, pundakmu enek kanggo aku nangis
Biyen, guyumu nentremke atiku
Nanging saiki....
Tangan, pundak, guyumu ilang saka uripku
Kanca-kancaku kabeh,bayangna
Apa sajatining kahanan sajroning dunya
Yen ora ana welas lan asih
Ora ana uga kekancanan tanpa pamrih
Ing sakjroning manah atiku
Aku ngrasakna kepengin ngamuk wektu iku
Kanca lan kancaku
Elinga rasa ati
ku iki
Jaganen rasaning welas asih iki


Tema     :        Geguritan iku nganut tema kekancanan kang rusak amarga ora ana welas asih
Amanat :         Kita urip nang dunya iki kudu ana rasa welas asih marang kanca lan sedulur, kita kudu terus ana wektu kanca butuhne kita

89 komentar:

  1. Balasan
    1. mesakne, sebagian wong jowo saiki mah wes lali tata kramane wong jowo.

      Hapus
  2. Okelah mantap saya jomblo 🖤😂

    BalasHapus
  3. Hai yang cewe minta nomor WA nya dong

    BalasHapus
  4. Hai cewe bagi wa dong okeh😂👍

    BalasHapus
  5. nuhun meskipun rodok angel dimengerti tapi nuhun nggeh

    BalasHapus
  6. 081334860738


    Haha anda kena tipu:v

    BalasHapus
  7. Terimakasihh��

    BalasHapus
  8. mboten ngertos bosone

    BalasHapus
    Balasan
    1. sami mas, kula nggih mboten ngertos

      Hapus
  9. cocote bodo ra toto blas

    BalasHapus
  10. Matur sembah nuwun mas:)

    BalasHapus
  11. Komentar ini telah dihapus oleh pengarang.

    BalasHapus
  12. Yang "kanggo kanca "apakah tidak ada struktur fisik atau lahir nya?

    BalasHapus
  13. Ka aku bingung disini gak ada yang aku cari

    BalasHapus
  14. Keren, sing ngneiki wajib dadi panutan ora kk mlah dipisui ae

    BalasHapus
  15. namaku abdiel salam kenal aku suka sekolah karena aku bisa bertemu dengan teman temanku dimas

    BalasHapus
  16. Matur nuwun sing akeh

    BalasHapus
  17. Apasehhh kenapa b Jawa selalu begini

    BalasHapus
  18. Makasihh yhaa, tapi satu kelas pake ini, kan jadi nya di kira contekan halah pepeq.. 🐦🐦

    BalasHapus
  19. gue datang dari masa depan wkwk

    BalasHapus
  20. kecil kecil sudah jadi jamur, janda janda di bawah umur 😁😁😁😁

    BalasHapus
  21. Ijek mbok baleni su asu angele pol

    BalasHapus