SERAT
WULANGREH PUPUH DURMA
Serat Wulangreh misuwur ana ing
bebrayan wong Jawa. Serat wulangreh anggitane Sri Pakubuwono IV iki nggunakake
basa kang gampang ditampa. Gampang dijukut /dijupuk piwulange. Serat Wulangreh
nduweni 13 pupuh ing antarane yaiku dhandanggula, kinanthi, gambuh, pangkur,
maskumambang, dudukwuluh, durma, wirangrong, pocung, mijil, asmaradana, sinom,
lan girisa.
Kang dirembag ing piwulangan iki
yaiku pupuh Durma. Pupuh Durma dumadi saka 12 pada/bait. Isine pupuh Durma
yaiku carane ngendhaleni hawa nepsu, yaiku dadi wong aja gumedhe/angkuh, aja
seneng nyacad utawa maido, lan nyalah-nyalahke/ngritik marang wong liya. Isine
tembang iki arupa piwulang kan jumbuh karo nilai-nilai karakter bangsa.
Panulise pupuh Durma arupa tembang. Saben pada tembang, isi piwulang luhur kang
migunani kanggo para siswa, guru, lan sing gelem maca.
Pada
1
Dipunsami ambanting ing badanira,
Nyudha dhahar lan guling,
Darapon sudaa,
Nepsu kang ngambra-ambra,
Rerema ing tyasireki,
Dadya sabarang,
Karyanira lestari.
Terjemahan bebas mawa basa jawa :
Latihen lan
biasakna awakmu urip lan laku prihatin kanthi cara ngurangi mangan lan turu.
Kabeh iku minangka srana kanggo ngurangi hawa nepsumu, yen prelu karo tafakur
lan ngeningke cipta nyedhak marang sing gawe urip. Kabeh iku bisa ndadekake
Kabul/kaleksanan panjangkamu/cita-cita.
Terjemahan bebas mawa basa Indonesia :
Biasakanlah
melatih dirimu untuk prihatin dengan mengurangi makan dan tidur agar berkurang
nafsu yang mengelora, heningkan hatimu hingga tercapai yang kau inginkan.
Pada 2
Ing pangrawuh, lair batin aja mamang,
Yen sira wus udani,
Mring sariranira,
Lamun ana kang murba,
Masesa ing alam kabil
Dadi sabarang,
Pakaryanira ugi.
Terjemahan bebas mawa basa jawa
Aja ragu
utawa rangu-rangu marang pengetahuan lair lan batin amarga yen sliramu bisa
mangerteni, kabeh bisa kasil. Percaya yen ing donya iki ana kang kuwasa lan
nitahake urip yaiku kang Murbeng Dumadi/Gusti.
Terjemahan bebas mawa basa Indonesia :
Janganlah
ragu terhadap pengetahuan lahir batin. Jika kau memahami bahwa dalam kehidupan
ini ada yang berkuasa, mudah-mudahan keinginan terkabul.
Pada 3
Bener luput ala becik lawan beja,
Cilaka mapan saking,
Ing badan priyangga,
Dudu saking wong liya,
Mulane den ngati-ngati,
Sakeh durgama,
Singgahana den eling.
Terjemahan bebas mawa basa jawa :
Ala, becik, bener, luput iku saka
awakmu dhewe, dudu saka wong liya, mulane urip iki kudu ngati-ngati saka
sakabehing pitnah, godha marang sliramu. Kabeh kudu kosingkiri kanthi eling lan
waspada.
Terjemahan bebas mawa basa Indonesia :
Benar salah, baik buruk, serta
untung rugi, bukanlah berasal dari dirimu sendiri , bukan dari orang lain. Oleh
karena itu, hati-hatilah terhadap segala ancaman, hindari dan ingat.
Pada 4
Apan ana sesiku telung prakara,
Nanging gedhe pribadi,
Puniki lilira,
Yoking telung prakara,
Poma ywa nggunggung sireki,
Sarta lan aja,
Nacad kepati pati.
Terjemahan bebas mawa basa jawa :
Ana telung prakara kang kudu
kokngerteni, yaiku aja gumedhe (angkuh), aja ngece, lan maido marang liyan. Iku
wigati kongerteni sajroning urip.
Terjemahan bebas mawa basa Indonesia :
Bukankah ada tiga perkara utana
yang akan membesarkanmu ? ketiga perkara tersebut adalah jangan menyombongkan
diri, jangan mengejek, dan jangan mencela.
Pada 5
Lawan aja maoni sabarabg karya,
Sethithik memaoni,
Samubarang polah,
Tan kena wong kumlebat,
Ing mangsa mengko puniki,
Apan wus lumrah,
Uga padha maoni.
Terjemahan bebas mawa basa jawa :
Aja nyacad/ngritik lan
nyalah-nyalahke pagaweyane wong liya. Kabeh tumindake wong liya tansah
dicacati, sarwa ora kebeneran, kabeh dianggep luput. Iku kabeh kagawa ing jaman
keterbukaan, kabeh wong oleh ngomong, oleh maido.
Terjemahan bebas mawa basa Indonesia :
Jangan mengkritik hasil orang
lain, sedikit-sedikit mengkritik, segala tingkah orang lain dikritik. Memang
jaman sekarang sudah lumrah orang mengkritik.
Pada 6
Mung tindake dhewe datan winaonan,
Ngrasa bener pribadi,
Sanadyan benera,
Yen tindake wong liya,
Pasti den arani sisip,
Iku wong ala,
Ngganggo bener pribadi.
Terjemahan bebas mawa basa jawa :
Panggawene
dhewe kang ora dipaido/dicacat, amarga
dheweke rumangsa sing bener dhewe, pinter dhewe. Tumindak lan panggawene wong
liya senajan bener, diarani luput (salah). Pangira lan pandakwa kang kaya
mangkono iku luput amarga kang dadi ukuran bener lan lupute, mung awake dhewe.
Terjemahan bebas mawa basa
Indonesia :
Hanya hasil
karya sendiri yang tidak dikritik karena merasa paling benar. Meskipun benar, perbuatan
orang lain pasti dikatakan salah. Hal itu salah karena kebenaran menggunakan
(ukuran) diri sendiri.
Pada 7
Nora nana panggawe kang luwih gampang,
Kaya wong memaoni,
Eling-eling sira,
Aja sugih waonan,
Den sami salajening budi,
Ingkang prayoga,
Sapa-sapa kang lali.
Terjemahan bebas mawa basa jawa :
Ora ana panggawe kang entheng
kajaba mung maido wong liya amarga maido iku gampang diucapke, nanging kudu
kongerteni , aja kerep maido/nyacat liya, luwih becik tansah duweni pikiran
kang becik.
Terjemahan bebas mawa basa Indonesia :
Tidak ada perbuatan yang lebih
mudah daripada mengkritik. Kau ingatlah, jangan terlalu sering mengkritik,
selalulah berpikir baik.
Pada 8
Ingkang eling iku padha angilangna,
marang sanak kanca kang lali,
den nedya raharja,
mangkono tindakira,
yen tan nggugu liya uwis,
teka menenga,
mung aja sok ngrasani.
Terjemahan bebas mawa basa jawa :
Saka sing
eling mula elingana. Muga-muga seneng. Kaya ngono kudune, menawa ora nurut mula
menenga, lan aja ngrasani
Terjemahan bebas mawa basa
Indonesia :
Dari yang
ingat, maka ingatkan. Kepada sanak dan kerabat semoga bahagia. Begitu
seharusnya tindakanmu, namun jika tidak diturut, maka diamlah, namun jangan
membicarakan
Pada 9
Nemu dosa gawanen sakpadha-padha,
dene wong ngalem ugi,
yen durung pratela,
ing temen becikira,
aja age nggunggung kaki,
meneh tan nyata,
dadi cirinireki.
Terjemahan bebas mawa basa Jawa :
Awakmu nduwe dosa marang wong
liya. Semana uga menawa durung kabukti benere, aja muji sek, anakku. Amarga
menawa ora kabukti bakal diece.
Terjemahan bebas mawa basa Indonesia :
Kau akan berdosa pada sesama.
Begitupun jika kau memuji yang belum kaubuktikan kebenarannya, jangan
terburu-buru memuji, Anakku. Karena jika
tidak terbukti malah akan menjadi celaan.
Pada 10
Dene kang wus kaprah ing masa samangkya,
yen ana den senengi,
ing pangalemira,
pan kongsi pandirangan,
matane kongsi malirik,
nadyan alaa,
ginunggung becik ugi.
Terjemahan bebas mawa basa Jawa :
Ana uga kang kedaden ing jaman
saiki yaiku ana wong kang disenengi mula dipuji banget nganti pendirangan
mripate, senajan elek tetep diarani apik.
Terjemahan bebas mawa basa Indonesia :
Adapun yang sering terjadi pada
zaman sekarang adalah jika ada orang yang disenanginya maka dipuji setinggi
langit sampai matanya melotot, meskipun jelek tetapi tetap dikatakan baik
Pada 11
Aja ngalem aja mada lamun bisa,
yen uga masa mangkin iya ing sabarang,
yen nora sinenengan,
den poyok kapati pati,
nora prasaja,
sabarang kang den pikir.
Terjemahan bebas mawa basa Jawa :
Menawa bisa, aja muji lan ngece.
Nanging saiki, menawa ora disenengi arep diece banget, lan akeh kang
dipikirake.
Terjemahan bebas mawa basa Indonesia :
Kalau bisa, jangan memuji atau
mencela. Namun kini, jika tidak disenangi maka akan dicela habis-habisan, yang
dipikirkan pun bermacam-macam
Pada 12
Ngandhut rukun becike ngarep kewala,
Ing wuri angarsani,
Ingkang ora-ora,
kabeh kang rinasanan,
ala becik den rasani,
tan parah-parah,
wirangronge gumanti.
Terjemahan bebas mawa basa jawa :
aja lamis, ngalembana yen ana
wonge, nanging dicacat entek-entek yen ora ana wonge, malah kabeh
wadine/kaelekane dicacat lan dibukak kabeh. Mangkono iku ora bener. Banjur
nyandhak tembang sabanjure yaiku tembang wirangrong.
Terjemahan bebas mawa basa Indonesia :
Pada
awalnya, berpura-pura baik, tetapi dibelakang dibicarakan yang bukan-bukan,
pembicaraanpun berganti (wirangrong merupakan isyarat pergantian pola tembang
berikutnya, yaitu wirangrong)
Makasih udah membantu aku, bagus banget makasih yaa
BalasHapusGG GAMING GAK GUYS
BalasHapusWil Wil Wika wika
HapusSAMA"
BalasHapusKak cara analisi geguritan padha 7 sampai 12 gmna ya kak
BalasHapusMatursuwon
BalasHapusHaii
BalasHapusKulo ervin
BalasHapusANJAYYY
BalasHapusLUNGKRAHHHH LEMEZZZ PRENZZZ
BalasHapusKepriye watake tembang kasebut(pada 12)?🙏🏾
BalasHapusmakasiii
BalasHapusmatur nuwun
BalasHapusMaturnuwun,sangat membantu
BalasHapusUta desu
BalasHapusUta desu uta desu ndasnya uta desu
BalasHapusMasalah
HapusKurang ngertos
Hapusah
BalasHapusbahasa jawa mengasikan😱🤘
BalasHapushalooooo wkwkwkwk
BalasHapusKerennnn makasih ya
BalasHapusmakasu ya
BalasHapusmks
BalasHapustian
BalasHapusMakasih banget kaka
BalasHapusNegntem
BalasHapusKomentar ini telah dihapus oleh pengarang.
BalasHapusSigit kontol
BalasHapuskowe kabeh jancuk
BalasHapusKelas
BalasHapus